In de Eerste Kamer dreigt het draagvlak voor de uitvoering van de Omgevingswet op 1 januari 2023 te verdwijnen, blijkt uit een rondgang van Nieuwsuur. Voor de zomer was een krappe meerderheid in de Tweede Kamer voor invoering ervan, maar dat draagvlak lijkt af te brokkelen na een kritisch rapport van de Adviesraad ICT-Testing. Dat ziet veel risico's als de wet over 11 weken van kracht wordt.
De invoering van de wet kent een lange geschiedenis van vertragingen. Na indiening in 2012 heeft de Tweede Kamer de wet aangenomen. De introductie ervan werd vervolgens in de wacht gezet in 2019. Het huidige Kritische Rapport van de ICT Adviesraad is het vierde rapport waarin problemen met digitale systemen worden beschreven.
De Omgevingswet vervangt 26 wetten over bijvoorbeeld geluid, bodem, milieu en veiligheid. Er komt een digitaal loket waar burgers en bedrijven kunnen zien of je een vergunning nodig hebt, bijvoorbeeld voor het kappen van een boom of het plaatsen van een dakkapel. Met een paar klikken moet iemand kunnen zien wat er in een bepaald gebied mogelijk en toegestaan is.
Hiervoor is een ICT-systeem opgezet. Om dit te laten werken, moeten documenten, data en software van alle overheden worden aangesloten. Maar het ICT-systeem is zwak, niet alle functies zijn klaar en de functies die wel klaar zijn zijn lang niet allemaal getest. Het is ook niet duidelijk of het systeem voldoet aan de kwaliteitsnormen.
Ambtenaren die betrokken zijn bij de omgevingswet spraken zich voor de zomer al kritisch uit over de introductie van januari in Nieuwsuur. Vertegenwoordigers van de lagere overheden, waaronder de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het Interprovinciaal Overleg (IPO), bleven echter aandringen op de geplande uitvoeringsdatum.
Minister Hugo de Jonge probeerde de zorgen over de invoering weg te nemen. In de Senaat kreeg hij steun van de Nanninga Group (7 zetels). Dit gaf de Jonge een meerderheid voor zijn plan. Maar die steun komt nu in gevaar. De Nanninga Group noemt het nieuwste advies 'pittig'.
“We zijn momenteel aan het onderzoeken wanneer we vinden dat implementatie gerechtvaardigd is. 1 januari lijkt me heel moeilijk met dit rapport”, zegt senator Lennart van der Linden. Zonder de steun van zijn fractie lijkt de deadline voor implementatie verloren te gaan.
'Niet mogelijk'
Ook 50Plus (2 zetels), die er aanvankelijk voor leek te stemmen, lijkt om. Senator Martine Baay-Timmerman zegt dat het rapport duidelijk is en trekt de conclusie: “Het systeem zal waarschijnlijk niet werken zoals het zou moeten op 1 januari. Als ik dit rapport lees, denk ik dat implementatie op 1 januari niet mogelijk is. "
Twee andere groepen die eerder voor waren, twijfelen nu ook. "Het ziet er somber uit voor de ingangsdatum", zegt senator Paul Frentrop (Frentrop-fractie, 2 zetels). Forum voor Democratie (1 zetel) is ook kritisch. "Het is een rapport dat enkele signalen bevat die ons aan het denken zetten."
De VVD heeft nog niet gereageerd. D66 zegt "grote bedenkingen" te hebben bij de lancering op 1 januari. De ChristenUnie heeft nog geen standpunt ingenomen, maar "het advies roept een aantal vragen bij mij op", zegt senator Maarten Verkerk. Het CDA was niet bereikbaar voor commentaar.
Minister Hugo de Jonge reageert vrijdag op het advies. Een woordvoerder wil niet zeggen of hij duidelijkheid geeft over de invoeringsdatum. Als De Jonge op 1 januari door wil gaan met de introductie, ligt de bal begin november nog in de Eerste Kamer, die er dan over zal stemmen.
VNG, IPO en Unie van Waterschappen willen voorlopig niet reageren.