Gooi overgebleven medicijnen niet weg, neem ze terug om aan andere patiënten te geven. Volgens onderzoekers van het Radboudumc is het heel goed mogelijk, zegt hoofdonderzoeker Charlotte Bekker tegen NU.nl. Zij zijn de eersten ter wereld die onderzoek doen om medicijnverspilling tegen te gaan. Een eerste poging heeft al 600.000 euro aan medicijnkosten bespaard.
"Elk jaar gooien we in Nederland medicijnen weg ter waarde van minimaal 100 miljoen euro", zegt Bekker. Overgebleven medicijnen belanden vaak in de prullenbak, in het toilet of in de gootsteen als de patiënt het niet meer nodig heeft. Of als het geneesmiddel niet geschikt is voor de patiënt en hij een ander geneesmiddel moet gebruiken.
“Dus nu kijken we naar de ongebruikte medicijnen die patiënten over hebben. En of apotheken ze weer kunnen gebruiken voor een andere patiënt”, zegt Bekker. Om dit mogelijk te maken, doet de onderzoeker een proef onder vier ziekenhuizen en meer dan duizend kankerpatiënten.
Er zijn nog steeds haken en ogen als het gaat om het opnieuw uitgeven van overgebleven medicijnen, zoals de strenge wet- en regelgeving. "De kwaliteit van de medicijnen moet heel goed zijn", zegt een woordvoerder van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). "Als het medicijn al eerder in iemands huis is geweest, weten we niet wat ermee is gebeurd. Ook als het niet is gebruikt, kan de kwaliteit niet meer worden gegarandeerd.”
De Radboudumc-onderzoekers werken daarom samen met apotheken om de kwaliteit van de overige medicijnen te beoordelen. “Werden ze bijvoorbeeld niet te warm of te koud bewaard in iemands huis? En was de verpakking niet geopend?”, legt Becker uit. "Zodra we de kwaliteit kunnen garanderen, hoop ik dat het mogelijk zal zijn om de wettelijke belemmering weg te nemen, zodat we de ongebruikte medicijnen aan andere patiënten kunnen geven."
Dat onderzoek wordt begin volgend jaar afgerond, maar de resultaten zijn nu al veelbelovend, zegt Bekker. “We onderzoeken nu of we deze aanpak voor alle ziekenhuizen in Nederland mogelijk kunnen maken. Hiervoor werken we samen met beroepsverenigingen en andere psrtijen uit het veld.”
Maar dan is er nog een tweede probleem met medicijnverspilling. Medicijnen worden niet alleen bij mensen thuis weggegooid, maar ook in apotheken. Een groot deel van de overige medicijnen belandt in de chemische afvalbak omdat de houdbaarheidsdatum bijna is verstreken.
De meeste apotheken houden niet bij hoeveel medicijnen er in de afvalbak belanden. "Maar als we een schatting zouden moeten geven, wordt er per apotheek jaarlijks zo'n dertig tot zestigduizend euro verspild", zegt apotheker en ondernemer Piter Oosterhof.
Om deze verspilling tegen te gaan, hebben Oosterhof en apotheker Jelmer Faber PharmaSwap ontwikkeld. Op deze online marktplaats kunnen apotheken hun overgebleven medicijnen met elkaar ruilen. Volgens Oosterhof maakt inmiddels een derde van de Nederlandse apotheken gebruik van PharmaSwap. Dat zijn 699 van de 2.000 apotheken in Nederland.
Volgens Oosterhof is het belangrijk om de mindset van zorgverleners en patiënten te veranderen om farmaceutisch afval nog beter tegen te gaan. "We moeten het niet meer normaal vinden om medicijnen weg te gooien. Er is nog een wereld te winnen." Vooral als je kijkt naar de milieu-impact, zegt de apotheker.
“De zorgsector is verantwoordelijk voor 7 procent van de CO2-uitstoot in Nederland. Na energieverbruik en logistiek veroorzaken medicijnen de meeste vervuiling”, zegt Oosterhof.
"Soms moedigen wet- en regelgeving medicijnverspilling aan", vervolgt hij. “We willen de veiligheid van medicijnen waarborgen. Dat is heel belangrijk, maar soms overdrijven we.”